Vísbendingar um fækkun krabbameinsgreininga á Íslandi vegna COVID-19
Krabbameinsfélagið hvetur fólk sem finnur fyrir einkennum að hika ekki við að leita læknis svo meðferð geti hafist sem fyrst sé um krabbamein að ræða.
Bráðabirgðaathugun á fjölda krabbameinsgreininga sem skráð voru í Krabbameinsskrá í mars, apríl og maí 2020 leiðir í ljós 14-18% fækkun borið saman við sömu mánuði árin 2017-2019. Fjölgun var á krabbameinsgreiningum í júní og júlí en í september voru aftur færri krabbamein skráð. Ætla má að um sé að ræða áhrif vegna COVID-19 vegna skerðingar á starfsemi og nýtingu heilbrigðisþjónustu.
Á öllum Norðurlöndunum eru vísbendingar um svipaða stöðu, en hjá Norrænu krabbameinssamtökunum er grannt fylgst með áhrifum COVID-19. Óttast er að við blasi svokölluð „meðferðarskuld“ þegar COVID-19 léttir, þar sem krabbamein greinist síðar og á alvarlegra stigi en ella. Þess vegna er mikilvægt að heilbrigðiskerfið verði undir það búið að bregðast við á viðeigandi hátt. Krabbameinsfélagið hvetur fólk sem finnur fyrir einkennum að hika ekki við að leita læknis svo meðferð geti hafist sem fyrst sé um krabbamein að ræða. Nánari upplýsingar um einkenni krabbameina er að finna hér.
Færri húðmein greind en undanfarin ár
Stór hluti fækkunarinnar í apríl skýrist af færri greiningum krabbameina í húð. Þótt sum húðkrabbamein séu mjög alvarleg eru langflest þeirra tiltölulega mild. Tímabundin fækkun greindra húðmeina er því ef til vill minna áhyggjuefni en fækkun greininga margra annarra krabbameina.
Færri ristilspeglanir og brjóstaskimanir
Vísbendingar sjást um fækkun greininga ristil- og endaþarmskrabbameina í mars, apríl og maí og brjóstakrabbameins í maí og júní. Þó tilviljanasveiflur gætu skýrt hvort tveggja má reikna með því að færri einstaklingar hafi leitað til heilbrigðisþjónustu á þessum tíma. Auk þess gerðu sóttvarnaaðgerðir í tengslum við COVID-19 faraldurinn það að verkum að ákveðin heilbrigðisþjónusta bauðst ekki, til dæmis ristilspeglanir. Fyrsta smit á Íslandi greindist 28. febrúar 2020. Þann 10. mars ákváðu heilbrigðisstofnanir Norðurlands á Húsavík, Raufarhöfn, Kópaskeri og Akureyri að fresta öllum skimunum fyrir brjósta- og leghálskrabbameini um óákveðinn tíma. Vegna hertra sóttvarnaaðgerða 22. mars þegar aðeins 20 manns máttu koma saman þurfti að gera hlé á skimunum Leitarstöðvar Krabbameinsfélagsins. Starfsemin lá því niðri á tímabilinu 24. mars til 4. maí 2020 og sjá mátti lækkun á brjóstakrabbameinsnýgengi í maí og júní.
Svipaðar vísbendingar erlendis
Á Íslandi greinast undir 180 krabbamein á mánuði. Í svo lágum tölum sjást talsverð áhrif tilviljanasveifla. Sveiflurnar verða enn meira áberandi þegar skoðuð eru einstök krabbamein og því þarf að taka þeim niðurstöðum með fyrirvara. Þær geta þó gefið vísbendingar um stöðu mála. Staðfestar tölur greindra krabbameina hvers árs liggja ekki fyrir fyrr en seinni hluta ársins á eftir.
Fleiri þjóðir sjá vísbendingar í takt við það sem hér er lýst. Í sumar birtist í Lancet Oncology grein frá Hollandi þar sem lýst var svipaðri lækkun á heildarfjölda greininga og sést á Íslandi. Í Hollandi var, eins og hér á landi, mest fækkun greininga á húðmeinum en einnig sást þar lækkun í greiningum annarra krabbameina. Reikna má með að svipað sé uppi á teningnum hér á landi þótt auðveldara sé að skoða breytingarnar í Hollandi þar sem mánaðarlegur fjöldi greininga er um 13 þúsund.
Bráðabirgðatölur úr Krabbameinsskrá Íslands, sóttar í október 2020:
