70 andlit fyrir 70 ár - Matthías Bjarnason
Matthías Bjarnason var heilibrigðis- og tryggingamálaráðherra í ríkisstjórn Steingríms Hermannssonar árið 1984 þegar fyrstu heildarlögin um tóbaksvarnir voru samþykkt. Tóku þau gildi 1. janúar 1985.
Hér sést Matthías Bjarnason við afar hátíðlegt tilefni þegar hann undirritaði reglugerð um 200 mílna fiskveiðilögsögu Íslendinga þann 15. júlí árið 1975. Myndin er úr Morgunblaðinu. Nú minnumst við Matthíasar af annarri ástæðu – en í dag, 31. maí, er Alþjóðlegi tóbaksvarnardagurinn.
Og hvað hefur Matthías með tóbaksvarnir að gera? Jú, hann var einmitt heilbrigðis- og tryggingarmálaráðherra árið 1983 þegar hans eigið stjórnarfrumvarp um tóbaksvarnir var lagt fram að hausti árið 1983. Það var samþykkt um ári síðar og tók gildi 1. janúar 1985. Var það í fyrsta sinn sem heildarlög voru sett um tóbaksvarnir, sem fólst meðal annars í auglýsingabanni, skertu aðgengi, banni við reykingum inni á opinberum stofnunum, stefnumótandi fræðslu um skaðsemi reykinga, lög um bann við reykingum á lóðum grunnskóla og dagvistunar barna og áfram mætti lengi telja. Reyndar ber að geta þess að frumvarpið var að miklu leyti dregið upp eftir frumvarpi fyrirrennara Matthíasar í embætti heilbrigðisráðherra, Svavari Gestssyni, en það frumvarp náði ekki afgreiðslu.
Fólki kann að þykja þetta lítilfjörlegt í dag en það er e.t.v. vegna þess að reykingar eru ekki nærri því jafn stórt heilbrigðisvandamál í dag og það var þá um miðbik 9. áratugar síðustu aldar. Þá reyktu um 40% þjóðarinnar, allt frá 14 ára börnum til 70 ára ungmenna. Um 20% höfðu reykt en hætt og aðeins 40% voru reyklaus með öllu. Þriðji hver Íslendingur glímdi við alvarlega sjúkdóma á við krabbamein, hjarta-og æðasjúkdóma eða öndunarfærasjúkdóma. Eins og einn þáverandi alþingismaður komst að orði „að reykja er eins og að spila rússneska rúllettu nema með tveimur skotum í sex skota skambyssu en ekki einu.“
Í dag eru tæplega 8% Íslendinga sem reykja, sem er alger viðsnúningur frá því sem var.
Matthías Bjarnason (1921-2014) er eitt af 70 andlitum Krabbameinsfélagsins á afmælisárinu 2021. Við ætlum að birta 70 myndir eða myndskeið af fólki sem hefur komið við sögu í baráttunni gegn krabbameinum í 70 ára sögu félagsins. Krabbameinsfélagið er rekið fyrir sjálfsaflafé með stuðningi frá íslenskum almenningi og fyrirtækjum. Við hvetjum fólk til að fylgjast með á instagram og facebook, myllumerkið er #70andlit
