Sortuæxli og önnur húðkrabbamein

Rétta svarið er: "Rétt"

Það er langoftast hægt að lækna algengustu húðkrabbameinin, grunnfrumkrabbamein , flöguþekjukrabbamein og sortuæxli, ef þau eru greind nægilega snemma. Sortuæxlin eru þó hættulegust. Ef þau ná að vaxa niður í húðina og inn í sogæðar eða blóðæðar geta sortuæxlisfrumurnar dreift sér um líkamann og myndað meinvörp. Á því stigi er það illviðráðanlegt og oftast ólæknanlegt. Því er mikilvægt að greina það á byrjunarstigi.

Rétta svarið er: "Rétt"

Tæplega 190 greinast árlega með húðkrabbamein á Íslandi.  Húðkrabbamein önnur en sortuæxli eru um 8% allra krabbameina og sortuæxli um 3%. Af þeim látast um 14 á ári, flestir af völdum sortuæxlis. Mikil aukning varð á ákveðnu tímabili í tíðni sortuæxla hér á landi sem tengdist notkun ljósabekkja og auknari sólarlandaferðum. 

Rétta svarið er: "Rangt"

Þó svo að tíðni sortuæxla aukist með aldrinum þá fær ungt fólk líka sjúkdóminn, sérstaklega ef það hefur sögu um að brenna í sól eða ljósabekk. 

Rétta svarið er: "Rangt"

Að fá á sig útfjólubláa geisla (UV-geisla) er stærsti áhættuþáttur húðkrabbameina. Þó svo að sólin sé aðaluppspretta útfjólubláu geislanna þá senda ljósabekkir einnig slíka geisla frá sér. Útfjólubláu geislarnir skaða erfðaefni í húðfrumunum sem leitt getur til húðkrabbameins. Fólk sem fær á sig mikið af útfjólubláum geislum, hvort heldur frá sólinni eða ljósabekkjum, er í aukinni áhættu að fá húðkrabbamein .

Rétta svarið er: "Rangt"

Sólargeislar og geislar frá ljósabekkjum geta haft áhrif á húð og augu allra, óháð litarhafti og augnlit. Fólk með ljósa húð er þó mun líklegra til að fá sólarskemmda húð en fólk sem er dökkt á hörund. Fólk með dökka húð er ólíklegra til að fá sortuæxli á svæði eins og fótleggi, bak og bringu. Um helmingur sortuæxla hjá þeldökku fólki greinist á lófum og iljum en um eitt af hverju tíu hjá einstaklingum sem eru ljósir á hörund.

Rétta svarið er: "Rangt"

Húðkrabbamein getur myndast á margskonar hátt. Litur þeirra getur verið dökkbrúnn, rauður, gráleitur, svartur og þeir geta verið ólíkir að lögun og stærð. Grunnfrumukrabbamein og flöguþekjukrabbamein eru oftast á svæðum sem hafa fengið mikla sól, t.d. höfði, hálsi, handleggjum, en geta myndast hvar sem er á líkamanum. Sortuæxli myndast oft í fæðingablettum. Leitaðu eftir nýjum bletti, bletti sem er að breytast að einhverju leyti eða er óreglulegur að lögun, með fleiri en einn lit í sér eða sár sem grær ekki á nokkrum vikum. Kláði í blett getur einnig verið einkenni. Annað mikilvægt merki er blettur sem er ólíkur öðrum blettum á húðinni. Stundum er erfitt að átta sig á muninum á eðlilegum bletti og húðkrabbameini, þannig að mikilvægt er að leita til læknis, t.d. húðsjúkdómalæknis ef þú ert með einhver ofangreindra einkenna. Hægt er að panta tíma í sérstaka blettaskoðun hjá húðsjúkdómalæknum.

Rétta svarið er: "Rangt"

Því lengur sem þú ert í sólinni því meiri skaða getur þú orðið fyrir. Húð sem verður brún er í raun merki um að húðin hefur orðið fyrir skaða af völdum útfjólublárra geisla. Til langs tíma getur það valdið ótímabærri öldrun húðar með tilheyrandi hrukkum, línum og minnkuðum teygjanleika húðar ásamt öldrunarblettum og öðrum blettum sem breyst geta í húðkrabbamein .

Rétta svarið er: "Rangt"

Útfjólubláu geislarnir geta einnig aukið líkur á að fá ský á auga eða önnur augnvandamál. Sortuæxli geta einnig myndast í auga.

Rétta svarið er: "Rétt"

Húð barna er þynnri og viðkvæmari. Þeir sem hafa brunnið í sól eða ljósabekk eru í aukinni hættu að fá húðkrabbamein , sérstaklega sortuæxli. Þeir sem hafa ljósa húð, húð sem brennur auðveldlega eða hafa marga fæðingabletti eru einnig viðkvæmari.

Rétta svarið er: "Rangt"

Því hærra sem þú ert frá sjávarmáli því sterkari eru geislarnir og meiri líkur eru á að brenna.

Rétta svarið er: "Rétt"

Umtalsverður hluti sólargeisla sleppur í gegnum skýin auk þess sem sólargeislar endurspeglast á sjó, vatni og snjó. Til dæmis getur fólk brunnið á svæðum sem eru í skugga frá sól en snúa að snjó eða vatni.

Rétta svarið er: "Rangt"

Þú finnur ekki fyrir útfjólubláu geislunum, þeir gefa ekki frá sér hita. Það eru innrauðir geislar sólarinnar sem gefa frá sér hita en þeir valda ekki bruna. 

Rétta svarið er: "Rétt"

Ef þú sækist eftir dökkum húðlit er talið mun hættuminna að nota brúnkukrem en að stunda sólböð eða ljósabekki.