Auðvelt að koma í veg fyrir leghálskrabbamein með þátttöku í skimun
-
Ágúst Ingi Ágústsson, sviðsstjóri Leitarstöðvar Krabbameinsfélagsins.
Vissir þú að krabbamein í leghálsi er fjórða algengasta krabbamein kvenna á heimsvísu? Sennilega kemur það á óvart enda er leghálskrabbamein fátíðara á Íslandi eða í 11. sæti yfir algengustu krabbamein meðal kvenna.
Það gæti líka komið þér á óvart að fimm ára hlutfallsleg lifun eftir greiningu er aðeins 50% á heimsvísu en á Íslandi er hún 86%. Ástæðan fyrir svo góðum árangri er einföld: Á Íslandi, eins og í mörgum þróuðum samfélögum, er stunduð skipuleg skimun fyrir leghálskrabbameini. Öllum konum hérlendis, á aldrinum 23-65 ára, er boðið að láta skoða leghálsinn á þriggja ára fresti.
Það sem aðgreinir leghálskrabbamein frá flestum tegundum krabbameina er að orsök þess er veirusmit og tengist ekki erfðum. Um 80% fullorðinna einstaklinga smitast af HPV-veirunni og hún berst á milli einstaklinga við kynlíf. Vegna þess hve margir smitast af HPV-veirunni, og þar sem þeir sem eru smitaðir finna ekki til einkenna, er mjög mikilvægt að fram fari skimun til að komast að því hvort finna megi frumubreytingar af völdum veirunnar.
Markmið skimunarinnar er fyrst og fremst að greina slíkar frumubreytingar, sem eru forstig krabbameinsins eða að greina krabbameinið á fyrstu stigum þess svo hægt sé að meðhöndla það með sem minnstu inngripi. Frumubreytingarnar þróast yfirleitt á löngum tíma, jafnvel á mörgum árum. Þannig er mun auðveldara að greina forstigsbreytingar og meðhöndla þær ef mætt er reglulega í skimun.
Meðalaldur við greiningu leghálskrabbameins er 45 ár sem er ungur aldur miðað við greiningu annarra krabbameina. Það endurspeglar að um veirusmit er að ræða sem er algengara hjá konum í yngri aldurshópum. Það er því mikið áhyggjuefni að mæting í skimunina hefur farið hægt og sígandi niður á við síðustu ár, sérstaklega hjá yngstu aldurshópunum. Mæting íslenskra kvenna er til að mynda mun minni en í hinum landaríkjunum en óljóst er hvað veldur.
Skimun fyrir leghálskrabbameini fer fram með frumustroki frá leghálsi. Á Leitarstöð Krabbameinsfélags Íslands er skoðunin framkvæmd af ljósmæðrum. Hún er óþægindalítil fyrir langflestar konur og tekur aðeins örfáar mínútur. Konur geta einnig farið í skoðunina hjá kvensjúkdómalæknum eða á heilsugæslustöðvum á landsbyggðinni.
Á vefgáttinni Mínar síður á island.is eru nú aðgengilegar upplýsingar um mætingu í krabbameinsleit þar sem konur geta séð hvenær þær hafa fengið boð og hvenær þær hafa mætt í skoðun.
Öllum 12 ára stúlkum býðst bólusetning við tveimur algengustu tegundum HPV-veirunnar sem geta valdið leghálskrabbameini. Þegar fram í sækir mun árangur bólusetningarinnar sýna sig með færri tilfellum frumubreytinga og fækkun krabbameinstilfella. Mikilvægt er að taka fram að bóluefnið veitir ekki vörn gegn öllum tegundum HPV-veirunnar sem geta valdið leghálskrabbameini og þá er ekki vitað hvort bóluefnið veiti 100% vörn við þeim tegundum sem bólusett er fyrir. Þess vegna er mjög þýðingarmikið að konur haldi áfram að taka þátt í skimun þó þær hafi fengið bólusetninguna.
Ég skora á alla að hvetja konurnar í kringum sig til að mæta reglubundið í skimun. Það er ekkert feimnismál að fara í skoðun eða greinast með frumubreytingar í leghálsi og með umræðu og hvatningu getum við komið í veg fyrir alvarlegan sjúkdóm.
Nánari upplýsingar má finna hér .
Ágúst Ingi Ágústsson
sviðsstjóri Leitarstöðvar Krabbameinsfélags Íslands
Greinin birtist í Morgunblaðinu og á mbl.is 31.5.2018.
