Orðskýringar

Nýgengi

Nýgengi (e. incidence) er skilgreint sem „Fjöldi nýgreindra einstaklinga með ákveðið mein í tilteknu þýði og tímabili“. Nýgengistölur sem Krabbameinsskráin gefur út eru yfirleitt aldursstaðlaðar með norrænum staðli m.v. 100.000 íbúa. Þær eru sýndar sem 5 ára hlaupandi meðaltöl til að draga úr tilviljanasveiflum sem annars verða mjög áberandi vegna fámennis þjóðarinnar.

Dánartíðni

Dánartíðni (e. mortality) er fjöldi látinna í tilteknu þýði. Hjá Krabbameinsskrá er dánartíðnin aldursstöðluð með norrænum staðli m.v. 100.000 íbúa og sýnt sem 5 ára hlaupandi meðaltal.

Aldursstöðlun

Aldursstöðlun (e. age-standardization) er nauðsynleg til þess að samanburður á nýgengi og dánartíðni sé mögulegur milli þjóða, en aldurssamsetning er oft mismunandi milli tímabila og þjóða. Bein aldursstöðlun felst í því að reikna, fyrir skilgreindan hóp og greiningartímabil, hve margir greindust innan hvers fimm ára aldursflokks og yfirfæra þær tölur yfir á staðalþýði með fasta aldursdreifingu. Krabbameinsskráin notast hér við norræna staðalinn (Nordic Standard Population)

Aldursbundið nýgengi

Til að kanna hvernig nýgengi breytist með aldrinum er notað aldursbundið nýgengi, sem er fjöldi einstaklinga sem greinist árlega á hverja 100.000 einstaklinga í völdum aldursflokki.

Uppsafnað nýgengi / uppsöfnuð áhætta

Uppsafnað nýgengi (cumulative incidence rate) er skilgreint sem hlutfall þeirra sem veikjast af þeim sem mögulega geta fengið sjúkdóminn á ákveðnu tímabili eða fyrir tiltekinn aldur. Með leiðréttingu gefur það til kynna áhættuna á því að einstaklingur greinist fyrir tiltekinn aldur.

Algengi

Algengi (e. prevalence) krabbameins í lok tiltekins árs er fjöldi þeirra sem eru á lífi eftir greiningu í tilteknu þýði. Einstaklingar sem hafa greinst með fleiri en eitt krabbamein eru taldir með í öllum þeim meinum sem þeir hafa greinst með, en þegar flokkurinn „Öll mein“ er skoðaður eru einstaklingar eintaldir m.v. greiningu fyrsta meins. 

Heildar algengi endurspeglar fjölda einstaklinga á lífi á ákveðnum tímapunkti, sem áður höfðu greinst með tiltekið mein, óháð því hversu langt er frá greiningu og hvort einstaklingurinn er í meðferð eða álitinn læknaður. Þegar lífshorfur eru slæmar er algengið lágt, jafnvel þótt nýgengið sé hátt.

Hlutfallsleg lifun

Hlutfallsleg lifun (e. relative survival) er námundun fyrir sjúkdómssértæka lifun. Hún er skilgreind sem hlutfall af lifun sambærilegs hóps í þjóðinni, þ.e. af sama kyni, aldri og á sama tímabili. 

Ábendingar varðandi línurit og töflur

Bent skal á það að lifunarkúrfur geta verið talsvert óáreiðanlegar vegna tilviljanasveiflna ef fáir einstaklingar eru að baki tölunum eins og gildir um flestar íslenskar sjúkdómatölur. Einnig gætir mikils óáreiðanleika í tölum sem sýna aldursbundið nýgengi þegar komið er upp í elstu aldurshópana, sömuleiðis vegna þess hve fáir eru í þeim hópum. 

Loks skal þess getið að ekki var hægt að aðgreina dánartíðni fyrir bráðahvítblæði og langvinnt hvítblæði og því er sameiginleg dánartíðni sýnd undir "bráðahvítblæði", en ekki liggja fyrir upplýsingar til að aðgreina þessi mein fyrir tímabilið 1955-1995 hvað dánarorsakir varðar. Sama var gert fyrir krabbamein í nýrum annars vegar og þvagvegum hins vegar af sömu ástæðu. Þar er dánartíðnin sýnd undir " Krabbamein í þvagvegum".