Ávinningur og áhætta vegna skimunar fyrir brjósta­krabba­meini

Konur ráða sjálfar hvort þær þiggi boð í skimun fyrir brjóstakrabbameini

Eftirfarandi upplýsingar hafa þann tilgang að upplýsa og aðstoða konur sem fengið hafa boð um þátttöku við að ákveða hvort þær vilji þiggja boðið.

Hvert er markmið og ávinningur skimunar?

Auknar líkur á snemmgreiningu sem leiðir til færri dauðsfalla

Helsta og mikilvægasta markmið skimunar er að auka líkurnar á því að brjóstakrabbamein uppgötvist snemma  í sjúkdómsferli. Við skimun geta snemmstigs-krabbamein fundist sem annars eru minni en svo að þau sjáist eða finnist fyrir þeim. Markmiðið er að færri konur deyi úr sjúkdómnum en raunin væri ef engin skimun væri fyrir hendi enda eru meiri líkur á því að hægt sé að meðhöndla meinið því skemmra á veg sem það er komið þegar það uppgötvast.

Auknar líkur á að minni aðgerð og vægari meðferð nægi

Snemmgreining eykur líkurnar á að minni aðgerð en meiri nægi, þ.e.a.s. skimun skilar þeim ávinningi að fleiri konum dugar að fara í fleygskurð í stað þess að fjarlægja þurfi allt brjóstið. Auk þess eru minni líkur á að þörf sé á jafnmikilli meðferð og ef meinið fyndist síðar í sjúkdómsferlinu. Þetta getur aukið lífsgæði sé horft til langs tíma.

Skimun getur veitt hugarró

Það getur veitt konum hugarró að fylgst sé með heilsufari þeirra,  þær fari í skoðun og ekkert óeðlilegt finnist.

Mögulegir áhættuþættir

Öllum rannsóknum og prófunum fylgja bæði kostir og gallar. Engar rannsóknir geta heldur gefið óyggjandi svör hverju sinni. Þetta á einnig við um skimun fyrir brjóstakrabbameini.

Hætta á svokölluðum fölskum greiningum:

Ef röntgenmynd gefur til kynna breytingar í brjósti sem læknar telja mögulega vera krabbamein, eru breytingarnar rannsakaðar nánar. Ef slíkar nánari rannsóknir gefa til kynna að ekki sé um krabbamein að ræða, flokkast upphaflega greiningin undir það sem kallast fölsk jákvæð greining.

Flestar þeirra kvenna sem er boðaðar eru í endurteknar og nánari rannsóknir vegna einhvers sem hefur vakið grun í fyrstu skoðun greinast án krabbameins í kjölfar endurtekinnar myndatöku eða með rannsóknum á vefjasýnum.

Sumar konur sem fara í skimun, greinast með og eru meðhöndlaðar vegna brjóstakrabbameins sem hefði aldrei fundist ef ekki hefði verið fyrir skimunina og hefði ekki haft skaðleg áhrif í för með sér. Slíkt kallast ofgreining og er helsti ókostur skimunar fyrir brjóstakrabbameini. Nútímatækni og þekking býður enn sem komið er ekki upp á að greina á milli hvort brjóstakrabbamein á snemmstigi sé hægvaxandi og þess eðlis að það myndi aldrei hafa áhrif á heilsu konunnar þrátt fyrir enga meðhöndlun eða hvort um sé að ræða krabbamein sem án meðhöndlunar gæti þróast og orðið konunni að aldurtila. Þess vegna er öllum konum sem greinast með brjóstakrabbamein boðin krabbameinsmeðferð. 

Einnig getur það átt sér stað að hnútur eða aðrar breytingar í brjósti af völdum krabbameins koma af einhverjum ástæðum EKKI fram á röntgenmynd. Slíkt má mögulega rekja t.d. til tæknilegra örðugleika, mannlegra mistaka, þess að hnútar eru smærri en greinanlegt er á mynd eða annarra þátta.

Hætta á geislun

Þegar tekin er röntgenmynd af brjóstunum við skimun verða þau fyrir smávægilegri geislun. Fræðilega séð getur geislunin valdið lítillega aukinni áhættu á brjóstakrabbameini.  Sú áhætta er þó hverfandi.

Hætta á að konur upplifi ónauðsynlegar áhyggjur, vanlíðan og ótta

Konur geta fundið til kvíða og andlegrar vanlíðunar í tengslum við  skimunina, þetta á helst við um þær sem kallaðar eru inn í nánari rannsóknir í kjölfar myndatöku. Sumar þeirra geta fyllst ótta og kvíða yfir því að um krabbamein gæti verið að ræða.

Því lengri tími sem líður á milli þess sem kona er boðuð í nánari rannsóknir og þar til rannsóknirnar fara fram, og svo aftur þar til niðurstöður fást, því meiri áhrif getur það haft á konuna hvað varðar kvíða og aðra andlega vanlíðan af þessum völdum. Þetta getur haft áhrif á getu þeirra til að sinna daglegum störfum ef þetta leggst þungt á þær. Það getur einnig tekið tíma að jafna sig á slíkum ,,sjúkdómskvíða“ , jafnvel þó að hnúturinn eða aðrar breytingar sem greindust hafi reynst góðkynja.

Upplifun í sjálfri myndatökunni

Myndatakan getur verið óþægileg og sumar konur finna til sársauka. Í langflestum tilvikum eru þetta þó skammvinn óþægindi eða sársauki.